Historische contexten

In schooljaar 2017–2018 heeft een commissie bestaande uit docenten en vakdidactici zich gebogen over de syllabus voor de eindexamens geschiedenis havo en vwo. Van het College voor Toetsen en Examens had zij de opdracht gekregen om onderhoud te plegen aan de bestaande syllabus. Dat heeft geresulteerd in een zevental nieuwe of herziene contexten. Deze vormen de basis voor het centraal eindexamen geschiedenis vanaf 2021 (havo) en 2022 (vwo). Dr. Hanneke Tuithof was voorzitter van de syllabuscommissie en heeft een artikel geschreven over de totstandkoming van de historische contexten. Dit artikel kunt u hier downloaden: Nieuwe Historische Contexten voor de eindexamens van havo en vwo_uit bundel Duitsland 1918-1991 DIA

Workshop historische context Nederland 1948 – 2008  

De workshop ‘Nederland’ geven we in samenwerking met schrijfster Annegreet van Bergen van de boeken ‘Gouden jaren’ en ‘Het goede leven’. We hebben gekeken hoe je als geschiedenisdocent een populairwetenschappelijk boek op een zinvolle en productieve wijze kunt inzetten voor het onderwijs. Er is besproken hoe passages, foto’s en voorwerpen uit de boeken als bouwstenen kunnen dienen om interessante vakinhoudelijke vragen te stellen en werkvormen te maken.

Voorbeeldvragen: voorbeeldvragen_CE_geschiedenis_havo_historische_context_Nederland_1948-2008

Syllabus:
–Syllabus_Geschiedenis_Havo_2023_versie_def
–geschiedenis_en_staatsinrichting_vmbo_versie_2_2023

Workshop Nederland na de Tweede Wereldoorlog  

In de vernieuwde workshop heeft hoogleraar Moderne Nederlandse Geschiedenis James Kennedy heeft ons meegenomen in de geschiedenis van Nederland na de Tweede Wereldoorlog.

PowerPoints:
–Workshop Historische Context Nederland na de Tweede Wereldoorlog

Werkvormen

Tijdens onze workshops proberen we onder leiding van Hanneke Tuithof verschillende werkvormen uit die passen bij de historische context. Uit die besprekingen zijn enkele interessante opmerkingen gekomen. Hieronder kunt u de verschillende werkvormen downloaden en lezen welke opmerkingen collega’s bij deze werkvormen hebben gemaakt.

Bronnen uit boeken Annegreet van Bergen:
–Bronnen Annegreet van Bergen
-De afbeeldingen uit beide boeken blijken goed te gebruiken. Je kunt leerlingen laten opzoeken hoe bepaalde voorwerpen er nu uit zien of hoe ze nu gebruikt worden. Een ander idee was om de leerlingen een gradatie in de afbeeldingen te laten aanbrengen door hun te vragen wat er in de loop van de tijd het meest veranderd is? Wat staat het meest van hun eigen belevingswereld af? De begrippen verandering en continuïteit staan hierbij centraal.
-Een aandachtspunt bij het gebruik van de afbeeldingen is dat je moet waken voor het effect dat leerlingen gaan denken dat alle afbeeldingen uit dezelfde tijdsperiode komen. Wat voor jou een duidelijk verschil tussen de jaren ’50 en ’70 is, hoeft voor de leerlingen helemaal niet vanzelfsprekend te zijn. Dit zou je kunnen doen door de leerlingen een tijdlijn met de afbeeldingen/voorwerpen of begrippen te laten maken.
-Je kunt ook leerlingen een pitch laten geven met voorwerpen uit de jaren ’50 en ’60.
-Impact analyse. Ga de korte bronnen eens ordenen op hoeveel moeite het scheelt/hoeveel impact het heeft gehad. Dat zou mooi in een diamant werkvorm kunnen.
-Je kunt ook een levenslijn werkvorm met de bronnen doen. Bijvoorbeeld onderscheid maken tussen mannen, vrouwen of gastarbeiders. Koppelen aan jaartallen/periodes.
-Vaardigheden continuïteit en (dis)continuïteit oefenen met dit onderwerp. Veranderd alles voor iedereen op hetzelfde moment of juist niet?
-Link interview met Annegreet van Bergen: https://www.youtube.com/watch?v=xZdJdtafXTo&t=122s

Chronologiewerkvorm (Henrike Luijk):
–Chronologie HC Nederland – bronnen ronde 4
–Chronologie HC Nederland – docentenhandleiding v3
–Chronologie HC Nederland – Ingevulde tijdlijn v3
–Chronologie HC Nederland – lege tijdlijn
–Chronologie HC Nederland – opdrachten leerlingen Excel v3
–Chronologie HC Nederland – opdrachten leerlingen Word v3
-Zeer bruikbare opdracht die je op verschillende manieren en in verschillende stappen kunt gebruiken.
-De opdracht kun je op verschillende manier gebruiken zoals een herhaling/samenvattingsopdracht. Maar je kunt de opdracht ook aan het begin van de Context laten doen. Dan kunnen de leerlingen eerst een globaal overzicht samenstellen. Daarna kun je dan tijdens de lessen de ingevulde tijdbalk steeds laten terugkomen.
-De chronologie opdracht kun je door de verschillende rondes ook opdelen over verschillende lessen. Een suggestie is bijvoorbeeld om ronde 1 en 2 voor de behandeling van de context te doen en ronde 3 en 4 als afsluiting. Of een gedeelte als afsluiting van deelcontext 1 en een gedeelte als afsluiting van deelcontext 2.
-Een leuke toevoeging op de opdracht is om leerlingen er zelf afbeeldingen bij te laten zoeken.
-De chronologie-opdracht kun je op verschillende manieren uitvoeren. Je kunt hem in stukjes uitvoeren of in lessen achter elkaar. Of juist helemaal in één keer tijdens een eindexamentraining. Of tijdens de hele behandeling van de historische context door als groeidocument.
-Gedeelte als huiswerk opgeven, bijvoorbeeld het reproductieve gedeelte met de jaartallen opzoeken.

Influenceropdracht (Henrike Luijk):
–Opdracht Influencers – docentenhandleiding v2
-Opdracht influencers – PPT v2
–Opdracht influencers – Rubric
-Kan in korte vorm of wat uitgebreider met de rubrics.
-Bij de influencer opdracht kun je een Instagram post generator gebruiken: https://zeoob.com/generate-instagram-post/ (eerste vondst op Google).
-Een leuk alternatief voor de Instagram werkwijze is om de leerlingen het op papieren posters te laten maken. Leerlingen zouden die posters dan kunnen ophangen en elkaar likes geven. Vervolgens zou je de posters op chronologische volgorde kunnen laten hangen. Format blijft verder helemaal hetzelfde.

Opdracht gastarbeiders (Joris Huis in ’t Veld):
-Werkvorm: Educatief materiaal Gastarbeiders
-Met het bronmateriaal kun je ook veel andere opdrachten maken.
-Je kunt leerlingen de bronnen laten koppelen aan begrippen of kenmerkende aspecten.
-Maak een koppeling met hedendaagse migratie.

Hopelijk kunnen jullie deze werkvormen gebruiken in jullie lessen. Bijgestelde versies zouden wij graag ontvangen! Hetzelfde geldt natuurlijk voor andere werkvormen bij de Historische Context Nederland 1948 – 2008.

Workshop Nederland na de Tweede Wereldoorlog  2.0

Voor deze workshop had Marloes Bolink (docent aan de lerarenopleiding HvA en Vathorst College) een opdracht ontwikkeld bij het boek ‘De Omwenteling’ van Suzanna Jansen. We hebben deze opdracht uitgeprobeerd en besproken, waaruit enkele interessante opmerkingen zijn voortgekomen.

De Omtwenteling; de eeuw van de vrouw, van Suzanna Jansen (werkvorm van: Marloes Bolink):

Fragmenten uit het boek 1

• Het boek beslaat 100 jaar van 1922-2022.
• Het gaat over de moeder Betsy van Suzanna Jansen. Zij trouwt in 1948, de start van de historische context voor de havo.
• Marloes leest een van de bronnen eerst voor en bespreekt wat we daarin tegenkomen over leven van Betsy. Ze doet dit ook in het kader van taalgericht geschiedenisonderwijs. We bespreken nog een aantal bronnen over het huwelijkse leven van Betsy. Het maakt de context veel concreter. Marloes bespreekt met ons begrippen als huwelijksplicht en handelingsonbekwaam (staat in de context).
• De bronnen uit dit boek lenen zich om inzicht in deze periode te krijgen, maar ook te linken aan het nu. Er zijn ook leerlingen die tegenwoordig te maken hebben met deze waarden en normen. Deze bronnen roepen gesprekken op over hoe je je leven wilt inrichten.
• Er is ook een podcast (genaamd: De eeuw van de vrouw) gemaakt van het boek waarin Suzanna Jansen in gesprek met allerlei mensen en deskundigen.
  • Marloes heeft een project met leerlingen gedaan en haalde de volgende drie thema’s uit boek en podcast:
• Van ontslagbrief naar deeltijdprinsesjes
• Van huwelijksplicht tot orgasmekloof
• Van hysterische huisvrouw tot genderblindheid
• Ze kregen in duo’s een thema en een fragment uit de podcast en een tijdlijn. Een van de twee moest toen bestuderen en de ander het nu en samen de verschillen en ontwikkeling.
• Er is ook in de klas uitgewisseld over de drie thema’s.
• De leerlingen moesten begrippen als continuïteit en verandering leren hanteren en ook Nederland positioneren in Europa (daar geeft de podcast info over).
• Jullie krijgen de presentatie en bestanden van Marloes, te downloaden op onze website Geschiedenis en didactiek.
• We bespraken nog de mogelijkheid om deze bronnen/podcast uit te breiden tot een PO of een levenslijn. Ook zou je gebeurtenissen uit het boek in een schema laten koppelen aan de kenmerkende aspecten of een vraag in schoolexamen opnemen met een bron over Betsy.

Verdere didactische tips en suggesties

• Boeken Geert Mak zijn ook bruikbaar als tip wordt ‘eeuw van mijn vader’ genoemd.
• Idee voor een korte instapopdracht in de klas. Maak drie tafels met bordjes, respectievelijk ‘jaren 50-60-70’. Op tafel 4 met (door elkaar) voorwerpen die daarbij aansluiten. Opdracht: “leg het goede voorwerp op de juiste tafel”. Deze opdracht kun je ontwikkelen binnen de sectie, waar (wellicht) docenten van meerdere leeftijden vertegenwoordigd zijn. Zorgt ook voor directe discussie tussen leerlingen. Niet te zwaar, maar misschien wel leuk om de les mee te beginnen.
• Rutger Oldenzielen en Carolien Bouw ed., Schoon genoeg. Huisvrouwen en huishoudtechnologie in Nederland 1898 – 1998 (Nijmegen 1998).
• Boek van Cas Wouters, De jeugd van tegenwoordig.
• Kijk voor lesideeën en achtegrond informatie voor bij de historische context Nederland ook eens op de website: canonvannederland.nl.
• Voor realistische verhalen van gastarbeiders kun je eens kijken op het twitter account van Emine Ugur. Sinds kort is zij ook columniste bij Trouw. https://www.trouw.nl/leven/plotseling-werd-het-stil-in-de-telefooncel~b807e675/
• Kijk voor meer informatie over migratie op de website van Leo Lucassen: https://vijfeeuwenmigratie.nl/.
• Leerlingen interviews laten houden over een bepaald thema uit de context. Annegreet geeft als tips om de leerlingen dan hele concrete vragen te laten stellen. Daar komen dan hele praktische voorbeelden uit die voor leerlingen herkenbaar zijn.
• Boekjes zoals ‘Opa vertel eens’ of ‘Oma vertel eens’ van Elma van Vliet. Daar staan mooie voorbeelden en bronnen in.
• Leuk is het ook om oude reclames te bekijken. Daarin worden de ideeën achter de producten niet alleen duidelijk maar ook de rolpatronen. Kijk eens op: https://www.reclamearsenaal.nl/de-collecties/.
• Gastles geschiedenis over SREBRENICA door Tomislav Jamičić. Deze interactieve les biedt meer dan een historische blik op de gebeurtenissen van 1995, het wordt ook een zoektocht naar eigen verantwoordelijkheid en motivatie van elke leerling. Tomislav Jamičić is geboren (1979) en getogen in Zagreb, Kroatië (voormalig Joegoslavië). In 2003 afgestudeerd als historicus aan de Universiteit van Zagreb. Belangstelling? Neem contact op met Tomislav 06-33904767 of jamicic@gmail.com.
• Ga het gesprek aan met leerlingen met een migratieachtergrond en vraag ze naar hoe hun ouders of grootouders hierheen zijn gekomen.
• Bij het onderwerp digitalisering kun je het filmpje van Steve Jobs uit 2007 laten zien die de IPhone introduceert: https://www.youtube.com/watch?v=MnrJzXM7a6o.
• Een leuke ervaring was om iedere les te starten met een liedje. Deze liedjes moesten de leerlingen zelf meenemen.
• De VPRO heeft een goede website over Srebrenica gemaakt. Daar staat veel bron- en filmmateriaal op. Er is ook een podcast. https://srebrenica.vpro.nl/
• De historische context kent een hele hoge informatiedichtheid van begrippen. Hierdoor ga je vaak maar weinig de diepte in.

Links en websites

• In de Actief Historisch Denken bundels staan veel opdrachten die bruikbaar zijn bij de historische contexten. Kijk voor die bundels op de website van Koen Henskens: https://koenhenskens.jimdofree.com/