Historische contexten

In schooljaar 2017–2018 heeft een commissie bestaande uit docenten en vakdidactici zich gebogen over de syllabus voor de eindexamens geschiedenis havo en vwo. Van het College voor Toetsen en Examens had zij de opdracht gekregen om onderhoud te plegen aan de bestaande syllabus. Dat heeft geresulteerd in een zevental nieuwe of herziene contexten. Deze vormen de basis voor het centraal eindexamen geschiedenis vanaf 2021 (havo) en 2022 (vwo). Dr. Hanneke Tuithof was voorzitter van de syllabuscommissie en heeft een artikel geschreven over de totstandkoming van de historische contexten. Dit artikel kunt u hier downloaden: Nieuwe Historische Contexten voor de eindexamens van havo en vwo_uit bundel Duitsland 1918-1991 DIA

Workshop historische context Verlichting 1650 – 1900

De workshop ‘Verlichting 1650 – 1900’ geven we in samenwerking met dr. Jeroen Koch. Hij is docent-onderzoeker bij de afdeling Cultuur-, Mentaliteits- en Ideeëngeschiedenis (CMI) aan de Universiteit Utrecht. Hij houdt zich bezig met politieke en intellectuele geschiedenis vanaf de Verlichting en is bekend van de biografie van koning Willem I (2014).

PowerPoints:
–Def_ppt Verlichting 11 juni 2021

Voorbeeldvragen: GS_vwo_Voorbeeldvragen_Verlichting_2022

Syllabus: Syllabus_geschiedenis_vwo_2023_versie_2_0915

Analyse HC Verlichting door Mila Miedema:
–Analyse Verlichtingsyllabus
–Eindopdracht Mila Miedema docentenhandleiding Verlichting
–Eindproduct Verlichting
–Historiografie Verlichting

Scriptie examentraining HC Verlichting door Britt Rietveld:
–MA Scriptie Britt Rietvelt juli 20214567

Workshop Verlichting 2.0

In de vernieuwde workshop Verlichting hebben we met dr. Jeroen Koch de historische context inhoudelijk behandeld aan de hand van Eise Eisinga. Jeroen heeft ons in zijn introductie weten te enthousiasmeren om het planetarium van Eise Eisinga eens te bezoeken. Daarna heeft hij met het leven van Eise Eisinga verschillende aspecten van de Verlichting weten te illustreren.

PowerPoints:
–Venster Eise Eisinga

Werkvormen

Tijdens onze workshops proberen we onder leiding van Hanneke Tuithof verschillende werkvormen uit die passen bij de historische context. Uit die besprekingen zijn enkele interessante opmerkingen gekomen. Hieronder kunt u de verschillende werkvormen downloaden en lezen welke opmerkingen collega’s bij deze werkvormen hebben gemaakt.

Belle van Zuylen (Henrike Luijk):
-Werkvorm: HC Verlichting & Belle van Zuylen
-Docenten waren enthousiast over Belle van Zuylen. Van haar zijn veel Franstalige brieven beschikbaar, zou leuk zijn als die nog vertaald worden. Over Belle van Zuylen komt steeds meer materiaal beschikbaar.

Spotprenten Franse Revolutie (Miesje Engels):
-Werkvorm:Werkvormen workshop Verlichting
– Bij de spotprenten is het fijn dat er een combinatie van denkstappen en vaardigheden is. Het correctiemodel zullen hele fanatieke leerlingen wat teleurgesteld zijn omdat de antwoorden wat in algemeenheden blijven. Het mag wat uitgebreider.
– Bij de spotprenten eerder vragen naar bruikbaarheid/betrouwbaarheid in plaats van de leerlingen een onderzoeksvraag laten bedenken.
-De prenten moesten eerst worden ingedeeld bij de verschillende fasen van de Franse Revolutie, daarna gingen jullie kijken naar de boodschap van de prenten en tot slot hebben jullie onderscheid gemaakt tussen de prenten die uit Frankrijk en uit het buitenland komen.
-Er zit verschil in hoeverre de personen gekarakteriseerd worden, het blijkt dat dit in het buitenland een stuk heftiger gebeurde dan in Frankrijk zelf.
-Je zou leerlingen kunnen laten nadenken over hoe je zulke prenten kunt gebruiken in historisch onderzoek. Of je kunt al verschillende onderzoeksvragen geven en aan de leerlingen vragen welke prenten erbij passen.
-Het is een mooie bruikbare werkvorm. Vooral bron C is enorm interessant om met de leerlingen nader te bekijken.
-Bron B over Napoleon is interessant om groter te bekijken. Hij is makkelijk te vinden op internet zodat je goed kunt zien dat Napoleon is opgebouwd uit landen en verschillende lichamen.
-Begrippen als betrouwbaarheid, bruikbaarheid en representativiteit kun je aan de hand van deze bronnen goed behandelen in de les. Dat komt in deze opdracht nog niet zo duidelijk naar voren maar dat kun je zelf toevoegen.
-Bij de werkvorm hebben de leerlingen veel achtergrondkennis en context nodig en is daarom goed te gebruiken in 5/6 vwo.
-Lastige bronnen. Het is misschien goed om een tussenstap te gebruiken. Bijvoorbeeld eerst één of twee bronnen samen en daarna pas de rest geven.
-Deze werkvorm zou je ook kunnen gebruiken in de tweede klas maar dan zou je andere spotprenten moeten uitzoeken die makkelijker zijn.
-Laat leerlingen aangeven of een bron gemaakt is door een voor- of tegenstanders van de Franse Revolutie.

Tekst analyseren Thomas Paine (Miesje Engels):
-Werkvorm: Werkvormen workshop Verlichting
-Deze opdrachten is goed bruikbaar om meer aandacht te besteden aan taalgericht geschiedenisonderwijs.
-De tekst blijkt wel lastig te zijn maar toch is het nuttig om zo’n tekst met 5 of 6 vwo een keer goed door te nemen.
-De tekst van Thomas Paine is wat lang voor een examenvraag maar de vaardigheid kun je er wel heel goed mee oefenen.
-Bij de tekst van Thomas Paine is het mooi dat deelvraag 1 en 2 daar samen komen.
-We verwachten niet dat leerlingen het tweede antwoord bij 2a eruit halen. Leerlingen zullen Adam Smith waarschijnlijk alleen aan de economie koppelen.
-De tekst vormt een mooie schakel tussen De Verlichting en de Amerikaanse Revolutie.
-2b is best een lastige vraag. Je zou een aantal verlichtingsdenkers kunnen geven waar de leerlingen uit kunnen kiezen.

Overige werkvormen:
–Anne-Marijn-Damstra-Harmen-Meek-Marloes-Bolink-Mysterie_versie-2021
–Didactische suggesties voor personen Verlichting
–Groepsopdracht-denkbeelden-verlichting-Hanneke-Tuithof-en-Jeltsje-Hettinga
–Opdracht, verklaring van de rechten van de mens en burger
–VWO 5, 2 Marseillaise,

Hopelijk kunnen jullie deze werkvormen gebruiken in jullie lessen. Bijgestelde versies zouden wij graag ontvangen! Hetzelfde geldt natuurlijk voor andere werkvormen bij de Historische Context Verlichting 1650 – 1900.

Didactische tips en suggesties

• Het boek De Verlichting als kraamkamer van Jabik Veenbaas geeft veel achtergrond informatie over personen. Met het boek van Jabik Veenbaas zou je een expertwerkvorm kunnen maken.
• Leerlingen verdiepen zich in één persoon en maken daarvan een Instagrampagina met posts. Leerlingen kunnen ook op elkaar reageren vanuit hun eigen persoon.
• Een mooie suggestie was om een ‘Etentje’ te organiseren. Leerlingen krijgen een envelop met een thema van het gesprek en standpunten van een bepaalde Verlichtingsdenker. Leerlingen die niet aan het gesprek meedoen, moeten raden om welke Verlichtingsdenker het gaat.
• In hoeverre is de Franse Revolutie verlicht? De opdracht kun je op de geschiedenisendidactiek website
• Om ook aandacht te besteden aan niet-westerse geschiedenis is het een leuk idee om de democratische revolutie van Haïti te behandelen.
• De herijkte Canon heeft een heel aantal bruikbare canonvenster voor bij de Verlichting. Kijk eens op: https://www.canonvannederland.nl/
• Er is behoefte om de Verlichting te kunnen concretiseren. Er is gesproken over de wens om korte typeringen van ideeën van filosofen te geven met een concreet voorbeeld. Jeroen geeft als voorbeeld de Trias politica: scheiding der machten in Nederland behandelen en vergelijken met Amerika.
• Op het YouTube account ‘The School of Life’ staan Engelstalige filmpjes over de Verlichte denkers en hun ideeën. Bijvoorbeeld over Rousseau: https://www.youtube.com/watch?v=81KfDXTTtXE.
• Marieke Knoben geeft aan dat zij bij iedere paragraaf per historische context een kahoot klaar heeft staan. Deze Kahoots kun je vinden via de volgende link: https://create.kahoot.it/profiles/14bbc29a-38f6-4dde-abc1-7b2133f13068 Marieke, bedankt voor het delen.