Historische contexten

In schooljaar 2017–2018 heeft een commissie bestaande uit docenten en vakdidactici zich gebogen over de syllabus voor de eindexamens geschiedenis havo en vwo. Van het College voor Toetsen en Examens had zij de opdracht gekregen om onderhoud te plegen aan de bestaande syllabus. Dat heeft geresulteerd in een zevental nieuwe of herziene contexten. Deze vormen de basis voor het centraal eindexamen geschiedenis vanaf 2021 (havo) en 2022 (vwo). Dr. Hanneke Tuithof was voorzitter van de syllabuscommissie en heeft een artikel geschreven over de totstandkoming van de historische contexten. Dit artikel kunt u hier downloaden: Nieuwe Historische Contexten voor de eindexamens van havo en vwo_uit bundel Duitsland 1918-1991 DIA

Workshop historische context Duitsland in Europa 1918 – 1991  

De workshop ‘Duitsland in Europa’ hebben we gegeven in samenwerking met dr. Jacco Pekelder (Professor and Director Centre of Netherlands-Studies, University of Münster).

PowerPoints:
– JP Deelvraag 1
– JP Deelvraag 2
–JP Deelvraag 3

Voorbeeldvragen:
–GS_vwo_Voorbeeldvragen_Duitsland_2022
–voorbeeldvragen_CE_geschiedenis_havo_historische_context_Duitsland_in_Europa

Syllabus:
–Syllabus_geschiedenis_vwo_2023_versie_2_0915
–Syllabus_Geschiedenis_Havo_2023_versie_def

Verschil havo en vwo: hc duitsland verschillen havo en vwo

Werkvormen

Tijdens onze workshops proberen we onder leiding van Hanneke Tuithof verschillende werkvormen uit die passen bij de historische context. Uit die besprekingen zijn enkele interessante opmerkingen gekomen. Hieronder kunt u de verschillende werkvormen downloaden en lezen welke opmerkingen collega’s bij deze werkvormen hebben gemaakt.

Opdracht uit Duitsland bundel van het Duitsland Instituut Amsterdam:

Opdracht 1 ‘Nazi-ideologie & Volksgemeinschaft’:
–Duitsland_Opdracht_01
-Het begrip Volksgemeinschaft is een begrip waar je veel aan op kunt hangen. Dus moeite waard om aandacht aan te besteden.

Opdracht 2: ‘Heimatvertriebene’:
–Duitsland_Opdracht_02
-Lastig begrip om te kunnen uitleggen in de Context, vooral voor de havo.
-Differentiatie is bij deze opdracht goed mogelijk, bijvoorbeeld het eerste gedeelte voor iedereen en het tweede gedeelte ter verdieping.
-Bronnen zouden ook goed bruikbaar kunnen zijn in een SE-toets.

Opdracht 3 ‘1968 en de Rote Armee Fraktion’:
–Duitsland_Opdracht_03
– alleen stof voor vwo.
-Goed te gebruiken om te differentiëren.
– Er is ook een aflevering van In Europa waar RAF leden worden geïnterviewd, misschien komt er ook nog een korte versie op de YouTube pagina van In Europa.

Opdracht 4 ‘De val van de Muur’:
–Duitsland_Opdracht_04
– Bij opdracht 4 zou je rubrics maken zodat de leerlingen elkaar kunnen beoordelen en zodat je zelf niet alles hoeft na te kijken.
-Voor de vwo blijft deze opdracht wel veel hangen in reproductie. Deze opdracht zou je dan juist als docent verder kunnen uitdiepen.

Opdracht 5 ‘Maak een historische krant’:
–Duitsland_Opdracht_05
-Praktische tip bij opdracht 5 is om eens te kijken naar de website: https://www.nieuwstool.nl/.
-Deze opdracht zou je ook in veel andere tijdvakken kunnen gebruiken.
-Tijdrovende opdracht, je kunt het ook beperken tot het schrijven van één krantenartikel.

Opdracht 6 ‘Ontwerp een tentoonstelling’:
–Duitsland_Opdracht_06
-Praktische tip bij opdracht 6 is om eens te kijken naar de website: https://cospaces.io/edu/. Helemaal handig wanneer je leerlingen gewend om digitaal te werken.

Overige werkvormen:
–2.2 Kwamen de Nazis legaal aan de macht – mysterie
–2.2 Kwamen de nazi’s legaal aan de macht
–Factoren machtsovername nazi’s
–Instagram-bio Koude Oorlog
–kaartjes HC Duitsland
–Maarten-Streef-HC-Duitsland-handleiding
–Maarten-Streef-Mysterie-HC-Duitsland-docentenversie
–Maarten-Streef-Mysterie-HC-Duitsland-leerlingenversie
–Verdiepingsopdracht-Tijdbalk-Duitsland

Hopelijk kunnen jullie deze werkvormen gebruiken in jullie lessen. Bijgestelde versies zouden wij graag ontvangen! Hetzelfde geldt natuurlijk voor andere werkvormen bij de Historische Context Duitsland horen.

Didactische tips en suggesties

• Op de site van het Duitsland Instituut Amsterdam staat heel veel mooi materiaal en achtergrond informatie over de Duitse geschiedenis. Kijk eens op: https://duitslandinstituut.nl/naslagwerken.
  -Thema nummer van de Kleio over de Historische Context Duitsland met inhoudelijke artikelen, didactische tips en oefenvragen.
  -Filmtips bij de Historische Context zijn: Goodbye Lenin, Das Leben der Anderen, deze films zijn via verschillende streamingdiensten te bekijken. Een tip voor een serie is Babylon Berlin op Videoland over Duitsland in de jaren ’20 en ‘30.
• NOS terugblik op de val van de Muur en de Duitse hereniging met daarin de toespraak van Willy Brandt: https://www.youtube.com/watch?v=CETAG80rfoQ. Met mooie archiefbeelden en Nederlands commentaar.
• Jullie hebben een bronnenbestand gekregen die zijn verzameld door Jacco Pekelder. Deze bronnen kun je gebruiken om te behandelen tijdens je lessen of eventueel om (oefen)examenvragen mee te maken. Bronnen Hanneke Pekelder 2020
• Tip van Tim van der Heiden is de aflevering van Andere Tijden over de voetbalwedstrijd tussen Oost- en West-Duitsland tijdens het WK ’74. Er gingen 1500 streng geselecteerde supporters mee naar Hamburg, onder wie 150 Stasi-spionnen. In Andere Tijden de geheimen van Aktion Leder, en andere ongelooflijke verhalen uit het DDR-voetbal. https://www.anderetijden.nl/aflevering/387/Duitse-broederstrijd
• Andere Tijden aflevering over Sigurd von Ilsemann, de adjudant van keizer Wilhelm in Doorn zat. Gaat over die dagboekfragmenten. https://anderetijden.nl/aflevering/108/Adjudant-van-de-keizer.
• Op 10 november 1918 hield sergeant Pinckaers (uit Gronsveld) het gezelschap van de Duitse keizer Wilhelm II staande aan de grens aan het Withuis te Eijsden. Ter herrinnering aan dit einde aan de Eerste Wereldoorlog 100 jaar geleden hebben we een bier gebrouwen met de naam Sergeant Pinckaers.
• Interview met Patrick Dassen over zijn boek over de Weimarrepubliek. https://www.nporadio1.nl/fragmenten/de-nieuws-bv/5a2b5244-0acf-45ff-b770-a700470337cb/2021-11-17-de-weimarrepubliek-een-kwetsbare-democratie

Links en websites

• In de Actief Historisch Denken bundels staan veel opdrachten die bruikbaar zijn bij de historische contexten. Op deze site kun je ook de China werkvorm van Koen vinden. Kijk voor die bundels op de website van Koen Henskens: https://koenhenskens.jimdofree.com/

Workshop Duitsland in Europa: Oost-Duitsland

Dr. Hanco Jürgens heeft ons meegenomen in het verhaal van Oost-Duistland/de DDR. Zijn presentatie, met rijke afbeeldingen, bood veel interessante inzichten. Verder zijn er ideeën uitgewisseld bij drie werkvormen, onder begeleiding van dr. Hanneke Tuithof. Hieronder volgt een verslag van de suggesties die uit deze middag zijn voortgekomen:

Suggesties bij de filmopdracht Good bye, Lenin!, canonopdracht (Johanneke Braam) en vrouwenopdracht (Tim Feliks)

• (2b)Filmpdracht heeft twee versies, dit maakt het bruikbaar om te differentiëren.
• Voor vmbo en havo zijn deze opdrachten geschikt, versie A meer voor havo en versie B meer voor vmbo.
• Voor vwo is deze werkvorm minder bruikbaar. Suggestie is om opdracht A te veranderen in: representativiteit. Ook omdat je geen goed antwoord kunt geven op de hoofdvraag met behulp van de bronnen.
• De link naar de Lessonup is ook losstaand te gebruik: goed fragmenten die geknipt zijn uit de film, met ondertiteling, om in de les te gebruiken. Link naar de fragmenten: https://www.lessonup.com/nl/lesson/WSfSW633ggEneEHxL?utm_source=app&utm_campaign=shared-lesson-app&utm_content=1695143255164&utm_medium=shared-link
• Hanco Jürgens merkte op dat deze film interessant is, omdat het gaat over een snel veranderde tijd. Iets waar ze vandaag de dag ook mee worstelen in Duitsland. Hier kun je met leerlingen naar kijken en het gesprek over aangaan.
• DIA heeft ook een filmopdracht gemaakt bij deze film: https://duitslandinstituut.nl/onderwijsmateriaal-good-bye-lenin
• (2c en 2d) Canonopdracht is erg bruikbaar, zeker als PO.
• (2a)Vrouwenopdracht ook bruikbaar. Lange bronnen, misschien korter maken zodat het aantrekkelijker is voor leerlingen.
• Zie ook de krantenopdracht van Niels Reessink:

Didactische tips en suggesties:

• Op de site van het Duitsland Instituut Amsterdam staat heel veel mooi materiaal en achtergrondinformatie over Duitse geschiedenis. Kijk eens op: https://duitslandinstituut.nl/naslagwerken
• In 2015 wijdde Historisch Nieuwsblad een artikel aan DDR-voorwerpen die iets vertellen over het dagelijks leven in Oost-Duitland. Zie artikel: https://ddr-museum.nl/wp-content/uploads/2015/07/DDR13Voorwerpen.pdf
• Tip de aflevering van Andere Tijden over de voetbalwedstrijd tussen Oost- en West-Duitsland tijdens het WK ’74. Er gingen 1500 sterk geselecteerde supporters mee naar Hamburg, onder wie 150 Stasi-spionnen. In Andere Tijden de geheimen van Aktion Leder, en andere ongelooflijke verhalen uit het DDR-voetbal. Link: https://anderetijden.nl/aflevering/387/Duitse-broederstrijd

We hebben niet meer gesleuteld aan deze werkvormen, maar jullie gaan dat misschien nog wel doen. Bijgestelde versies zouden wij graag ontvangen! Hetzelfde geldt natuurlijk voor andere werkvormen dit onderwerp. Jullie kunnen ze mailen naar: h.tuithof@uu.nl. Dit materiaal komt vervolgens weer in de database van www.uu.nl/geschiedenisendidactiek te staan.

Workshop: Oost-Duitsland in beeld

Dr. Krijn Thijs vertelde over de interessante geschiedenis rond dit onderwerp, terwijl Hanneke Tuithof verschillende werkvormen besprak en ideeën uitwisselde over de didactische aanpak. We hebben deelgenomen aan de preview “DDR in VR”, wat super interessant was!

Hieronder volgen enkele suggesties bij de opdrachten en VR-ervaring die we tijdens de workshop hebben besproken.

Opdracht: De ontdekte vluchttunnel van Oost- naar West-Berlijn (Maarten Streef)
– Je kunt de introductie voorlezen om meer spanning in het verhaal te creëren. Gezien de lengte is dit ook aan te raden.
– Het werkblad met de introductie hoeft niet per se gebruikt te worden; de informatie kan ook alleen uit de bronnen gehaald worden.
– Gebaseerd op het verhaal van Tunnel 57.
– Het NOS-filmpje kan ook los van de werkvorm gebruikt worden om perspectieven uit de DDR te belichten (twee mannen vertellen over hun jeugd in de DDR).
– De opdracht is vrij omvangrijk, maar het is wel noodzakelijk om alles te lezen. Het verdelen van de bronnen onder de leerlingen kan een optie zijn, hoewel het belangrijk is dat alle bronnen gelezen worden om tot een volledig antwoord te komen.
– Groepen zouden een optie kunnen zijn als de verschillende perspectieven verdeeld worden onder de groepsleden.
– Om het overzicht te vereenvoudigen, kan het nuttig zijn een ‘stamboom’ te maken waarin de relaties tussen de personages duidelijk worden. Dit geeft leerlingen meer overzicht.
– Je zou leerlingen ook kunnen laten werken met kleurcoderingen: laat ze verschillende personages arceren in eigen kleuren. Hierdoor kunnen ze sneller verbanden zien tussen de personen. Dit is een taalgerichte benadering, vooral in combinatie met de stamboom.
– Het verhaal van Tunnel 57 kan ook op zichzelf gebruikt worden, bijvoorbeeld deze versie, waarmee je het verhaal meer een gezicht geeft.
– De opdracht kan over twee lessen verdeeld worden, bijvoorbeeld door de bronnen op te splitsen.

Algemene tip voor een mysterie-opdracht:
– Onderbreek het werkproces tussendoor, zodat leerlingen die een goede werkwijze hebben gevonden, deze kunnen delen met de andere groepjes. Hierdoor blijven leerlingen niet te lang hangen in hun aanpak, en kunnen ze verder met de inhoud van de opdracht.

Suggesties voor “DDR in VR”
– Geef je een opdracht vooraf mee, of liever achteraf? Dit kan zorgen voor meer diepgang, zeker in het vwo.
– Laat leerlingen goede en slechte keuzes maken en bespreek vervolgens de verschillen (model ‘burger-burgerschap’).
– Zorg ervoor dat leerlingen op het scherm mee kunnen kijken naar wat de leerling met de VR-bril ziet. Dit maakt de ervaring bruikbaarder in een klassikale setting, waarbij de klas kan overleggen over de ‘juiste’ keuzes.
– Maak het materiaal inclusiever door ondertiteling of een transcriptie toe te voegen, speciaal voor leerlingen met een auditieve beperking. De verhalen kunnen dan ook als bron gebruikt worden in de les.
– Overweeg het maken van een bordspel, bijvoorbeeld door de docent, een DIA, of als opdracht voor de leerlingen.
– Laat leerlingen vergelijken wat er in het spel gebeurt met hun eigen leven. Dit helpt hen de voor- en nadelen van de situatie beter te begrijpen.
– Hoewel het een individuele opdracht is, kan het nuttig zijn omdat leerlingen zelf keuzes moeten maken en persoonlijk worden aangesproken.
– Door het spel actief te koppelen aan kenmerkende aspecten, wordt de inhoud relevanter voor de examenstof. Dit verhoogt de bruikbaarheid van het spel voor examenklassen.

Andere interessante didactische suggesties:
– Op de website van het Duitsland Instituut Amsterdam vind je veel waardevol materiaal en achtergrondinformatie over de Duitse geschiedenis. Bezoek: https://duitslandinstituut.nl/naslagwerken.
– Historisch Nieuwsblad publiceerde in 2015 een artikel over DDR-voorwerpen die iets vertellen over het dagelijks leven in Oost-Duitsland. Lees het artikel hier: https://ddr-museum.nl/wp-content/uploads/2015/07/DDR13Voorwerpen.pdf.
– Aanrader: de aflevering van Andere Tijden over de voetbalwedstrijd tussen Oost- en West-Duitsland tijdens het WK ’74. 1500 zorgvuldig geselecteerde supporters, waaronder 150 Stasi-spionnen, reisden mee naar Hamburg. In Andere Tijden worden de geheimen van Aktion Leder en andere ongelooflijke verhalen uit het DDR-voetbal onthuld. Bekijk het hier: https://anderetijden.nl/aflevering/387/Duitse-broederstrijd.